Cây sả được trồng trong nhiều gia đình, nhất là ở phía Nam nước ta, dùng làm gia vị và làm thuốc. Trong cây sả có chứa tinh dầu cho mùi thơm nồng ấm, dễ chịu.
Cây Sả thường dùng chế biến các món thịt chó, làm nước chấm. Luộc ốc cho thêm tí sả sẽ thơm ngon. Sả củ băm nhỏ xào với mắm tôm hoặc nước mắm thành món ăn mặn với cơm, nhất là những ngày là lạnh.
1. Đặc tính thực vật của cây sả
Cây sả là cây thân thảo. Cây cao khoảng 1,0 – 1,5m, sống lâu năm, mọc thành bụi, phân nhánh nhiều. Thân rễ ( gọi là củ) màu trắng hoặc hơi tía, có nhiều đốt ngắn. Các bẹ ôm chặt nhau rất chắc. Lá hẹp, dài giống lá lúa, mép lá hơi nhăn, đầu lá thường uốn cong xuống. Rễ phát triển khỏe và nhiều, ăn sâu trong đất tới 25 – 30cm.
Cụm hoa nhiều bông nhỏ khô cây sả có cuống.
Cây sả đẻ chồi từ nách lá tạo thành bụi như bụi lúa, các cây xung quanh là cây non, còn ở giữa bụi là các cây già. Nhờ thân rễ và chùm rễ phát triển nên cây sả có khả năng chịu hạn rất tốt, trong suốt mùa khô dài 4-5 tháng không tưới nước bụi sả vẫn sống.
2. Cách trồng cây sả
– Làm đất:
Cây sả trồng được trên nhiều loại đất, chỉ cần không bị ngập nước, tuy vậy trên đất tơi xốp nhiều mùn cây phát triển tốt hơn. Nếu trồng ít một vài khóm để dùng trong gia đình thì chỉ cần đào từng hố bón phân lót rồi trồng. Nếu trồng để bán thì đất cần cày bừa kỹ, lên luống cao 20 -25cm, rộng 1,0 – 1,5m để trồng.
– Cách trồng:
Sả trồng bằng nhánh, mỗi hố trồng 1 -2 nhánh non, có đủ phần gốc và rễ, bóc bỏ bẹ lá già, cắt các lá còn lại để dài khoảng 20cm, cắt bớt rễ già. Đặt nhánh sả hơi nghiêng, lấp đất kín gốc rồi dùng tay nén chặt và tưới nước đủ ẩm.
Nếu trồng diện tích rộng thì trên luống rạch 2 hàng dọc luống cách nhau 0,8 – 1,0m. Rải phân xuống rãnh rạch, lấp ít đất rồi trồng. Sau trồng nếu tưới đủ ẩm thì khoảng 10 -15 ngày nhánh sả ra rễ, đâm lá non, bắt đầu chăm sóc và trồng dặm nhánh chết.
– Bón phân:
Phân bón lót cho 1ha từ 15 – 20 tấn phân hữu cơ hoai mục + 200 – 300kg phân lân. Rải phân lót xuống rãnh trồng.
Sau khi trồng 20 -25 ngày, cây bắt đầu sinh trưởng mạnh thì bón phân thúc nhẹ khoảng 100 – 150kg phân đạm cho 1ha, kết hợp xới đất vun gốc nhẹ. Một tháng sau bón thúc lần 2 với lượng phân như trên và vun gốc tiếp.
– Chăm sóc:
Trường hợp đất quá khô cần tưới nước . Thường xuyên nhổ cỏ.
Cây sả ít bị bệnh. Thường thấy là bệnh héo vàng làm thối rễ, chết cây. Dùng các thuốc gốc đồng và Bonomyl phun đẫm vào gốc có thể hạn chế bệnh. Nhổ bỏ các cây bệnh nặng tập trung tiêu hủy. Cá biệt có bệnh cháy lá do nấm, phun các thuốc Viben-C, Carbenzim, Dithan –M.
3. Thu hoạch
Nếu trồng cây sả dùng để ăn thì 3 – 4 tháng có thể tỉa các nhánh to rồi vun gốc cho cây tiếp tục ra nhánh mới. Nếu trồng để chiết lấy dầu thì sau trồng 10 -12 tháng khi cây sả đã già, lượng dầu cao thu hoạch là tốt nhất. Cắt cả lá và bẹ, chừa lại 8 – 10 cm cách mặt đất. Sau đó tưới nước, bón phân cây sẽ tiếp tục đâm chồi. Sau 5 -6 tháng sẽ thu hoạch tiếp, như vậy quanh năm sẽ có nguyên liệu để chưng cất dầu.
