Cây bông là cây công nghiệp có giá trị xuất khẩu cao. Kỹ thuật trồng bông tương đối đơn giản. Khi trồng, ta cần chú ý để phòng trừ các loại bệnh sau đây:
1. Một số loại sâu hại chính trên cây bông:
Sâu xanh:
Sâu xanh là loại sâu đa thực, gây hại trên rất nhiều loại cây trồng. Trên cây bông nó được coi là loài sâu đục quả nguy hiểm nhất, làm giảm năng suất bông hạt.
Ngay từ khi sâu non mới nở đã nhanh chóng đục vào ngọn cây, nụ non, hoa, quả. Sức phá của chúng rất lớn, mỗi con có thể làm hại 15-20 nụ hoa trong đời của nó (13-15 ngày). Sâu tuổi nhỏ gây hại mạnh hơn sâu tuổi lớn, vì chúng di chuyển nhiều để tìm thức ăn.
Sâu xanh phát sinh quanh năm, thường mỗi tháng có 1 lứa. Những tháng không có bông chúng gây hại trên cây trồng khác như đậu đỏ, thuốc lá, cà chua, bắp cải,…
* Biện pháp phòng trừ :
Trong tự nhiên sâu xanh bị nhiều loại thiên định tấn công: ong mắt đỏ ký sinh trứng, ruồi ký sinh sâu non và nhộng, bọ rùa, bọ xít, bọ xít cổ ngỗng, bọ xít trắng vai nhọn,…
– Đa dạng hóa hệ thống cây trồng bằng cách trồng bông với các cây trồng khác.
– Bố trí thời vụ thích hợp tránh né giai đoạn bông ra nụ rộ trùng với thời điểm phát sinh của sâu.
– Trồng giống bông khánh sâu.
– Phun chế phẩm NPV – Ha với liều lượng 500 LE/ha hoặc Divicin – H, liều lượng 0,6-0,8 kg/ha.
– Phun thuốc hoá học: Chỉ nên phun thuốc ở giai đoạn 70-80 ngày sau gieo, khi mật độ sâu non 10-20 con/100 cây bằng các loại thuốc sau :
+ Karate 2,5 EC với liều lượng 0,8 – 1,0 lít / ha.
+ Lannate 40Wp với liều lượng 0,8 kg/ha
+ Sherpa 25EC liều lượng 0,3 – 0,4 lít /ha
+ Match 0,5 lít / ha
Sâu loang:
Sâu loang còn gọi là sâu gai. Trưởng thành đẻ trứng rải rác ở các bộ phận: búp non, kẽ nách nụ, hoa, quả non, cuống lá, mặt dưới lá non.
Sâu non gây hại nách cành, lá non, đục vào thân làm cho búp non, cành non bị héo rũ.
Khi bông lớn chúng đục vào nụ, hoa quả non làm nụ xòa, hoa rụng,… khi quả lớn chúng ăn hết quả này sang quả khác.
* Biện pháp phòng trừ:
– Sâu loang bị nhiều loại thiên định tấn công như ong mắt đỏ ký sinh trứng, ong kén nhỏ ký sinh sâu non.
– Tiêu hủy cây ký chủ sâu loang.
– Trồng giống bông kháng sâu.
– Phát hiện sớm và dùng thuốc Bt ngay khi sâu mới nở ,liều lượng 0,3 – 0,4 lít/ha .
– Dùng thuốc hóa học:
* Sherpa 25EC: 0,3 – 0,4 lít /ha
* Karate 2,5EC: 0,8 – 1,0 lít /ha
Sâu cuốn lá:
Sâu cuốn lá phát triển trong điều kiện ẩm ướt, âm u về thời tiết. Sâu non ở tuổi 1-3 thường tập trung, sau đó mới phân tán bằng cách nhả tơ để qua lá khác, chúng có tập tính cuốn lá, mỗi con có khả năng gây hại 2-3 lá.
* Biện pháp phòng trừ:
– Sử dụng giống kháng là biện pháp tốt nhất.
– Phun thuốc hóa học: Netoxin 95Wp, liều lượng 0,5 – 0,7kg/ha và một số loại thuốc khác có tác dụng tương tự.
Sâu hồng :
Sâu hồng là một trong những đối tượng kiểm dịch của thế giới và là một trong những loại sâu đục quả khó trị nhất. Sâu non không những phá hại trên đồng ruộng mà còn phá hại hạt trong kho.
Sâu non sau nở đục vào nụ, hoa, quả non. Sống kín đáo trọn đời trong đó. Khi đẫy sức sâu đục 1 lỗ chui ra khỏi quả, xuống đất hoá nhộng hoặc làm nhộng ngay trong quả.
Sâu làm cho hoa không nở được, đục quả, ăn hạt .
* Biện pháp phòng trừ:
– Thiên địch của sâu hồng là ong đa phôi ký sinh và vi khuẩn gây chết sâu non.
– Dọn sạch tàn dư cây trồng trước.
– Phun thuốc hóa học để phòng trừ các đối tượng khác gây hại bông cũng có tác dụng ngăn cản, diệt sâu hồng.
Sâu keo da láng:
Sâu non nở nằm tập trung dưới mặt lá, chúng ăn chất xanh để lại màng lá, sâu non ăn hết lá để lại phần gân lá. Chúng cũng ăn lá đài, nụ, hoa và quả non.
* Biện pháp phòng trừ:
– Sâu xanh da láng bị nhiều loại thiên định tấn công: ong ký sinh sâu non, bọ xít ăn thịt, virus gây bệnh ở giai đoạn sâu non.
– Phun chế phẩm NPV- Se với liều lượng 800-1000 LE /ha; Bt với liều lượng 0,3 – 0,4 lít/ha
– Phun thuốc hóa học: Atabron; mimic 20F; Match với liều lượng 0,5 – 0,8 lít/ha.
Rầy xanh:
Rầy xanh tập trung chích hút dịch cây, làm cho cây thiếu dinh dưỡng, còi cọc. Khi bị nhẹ mép lá có màu hơi vàng và cong lên, nặng chuyển màu nâu vàng, rồi đỏ, lá cong queo cháy từ mép lá vào trong. Lá, nụ và quả non bị rụng, làm quả chín ép, ảnh hưởng đến năng suất.
Ở nước ta rầy xanh gây hại quanh năm.
* Biện pháp phòng trừ:
– Thiên định của rầy không nhiều chủ yếu là các loại nhện bắt mồi và chuồn chuồn cỏ.
– Trồng giống bông có khả năng kháng rầy .
– Xử lý hạt giống bằng Gaucho 70WS liều lượng 5 – 7 g/1 kg hạt. Sau gieo 70-80 ngày, nếu rầy gây hại đến 30% số cây thì phun một trong các loại thuốc sau :
– Admire 25EC, liều lượng 0,3 – 0,4 lít/ha.
– Netoxin 95WP, liều lượng 0,7 kg/ha .
– Trebon 50EC, liều lượng 0,5 – 0,7 lít/ha .
– Karate 2,5EC, liều lượng 0,8 – 1,0 lít /ha .
Bọ trĩ :
Bọ trĩ thường tập trung gây hại dọc theo hai bên gân lá. Cả ấu trùng và trưởng thành đều trực tiếp gây hại bằng cách cứa, hút làm rách tế bào biểu bì lá, những lá bị hại chảy dịch tạo thành một lớp có màu nâu ánh bạc.
Cây bông bị hại sẽ cằn cõi với lá sù sì biến dạng; nụ, hoa, quả non bị rụng.
* Biện pháp phòng trừ :
– Trồng bông có màng phủ PE có tác dụng làm giảm bọ trĩ.
– Dùng thuốc hoá học: Dùng thuốc hoá học khi cây con có 1-2 con/lá và cây lớn có 5-10 con/lá.
– Confidor 100SL, liều lượng 0,3 – 0,4 lít/ha .
– Admire 50EC, liều lượng 0,6 – 0,8 lít/ha .
Rệp
Rệp có đặc tính đẻ con, cả rệp non và trưởng thành đều chích hút dịch cây làm cho lá co rút lại, cây sinh trưởng kém. Trong quá trình gây hại rệp thải ra chất mật dính tạo điều kiện cho nấm đen phát triển, làm ảnh hưởng quá trình quang hợp của cây. Gây hại vào giai đoạn cuối sẽ làm bẩn xơ bông.
Rệp là môi giới lây truyền bệnh xoắn lùn cho cây bông.
* Biện pháp phòng trừ :
– Rệp có khá nhiều thiên định : bọ rùa, chuồn chuồn cỏ, dòi ăn rệp và một số ong ký sinh.
– Trồng bông xen cây trồng khác như bắp, đậu nành,… tạo điều kiện cho thiên định của rệp cư trú.
– Xử lý hạt bằng Gauch 70WP, liều lượng 5g/1kg hạt.
– Phun thuốc hoá học
+ Admire 50 EC, liều lượng 0,6 lít/ha
+ Mospilan 3EC, liều lượng 0,3 lít/ha
2. Bệnh chủ yếu hại bông:
Bệnh xanh lùn:
– Xanh lùn là bệnh gây hại quan trọng cho cây bông. Tác nhân gây bệnh do virus và được lan truyền trong tự nhiên nhờ côn trùng môi giới là rệp bông.
– Cây bông có thể bị bệnh khi cây còn nhỏ đến khi cây già. Triệu chứng vết bệnh rìa lá cong xuống phía dười, lá giòn màu xanh đậm đồng nhất, các đốt thân, cành ngắn lại, cây lùn, khả năng ra hoa đậu quả kém, quả nhỏ, phẩm chất xơ giảm. Nếu cây bông bị bệnh trước 50 ngày sau khi gieo thì hầu như không cho thu hoạch.
– Bệnh này không lây truyền qua đất, hạt giống, cơ giới.
* Biện pháp phòng trừ :
– Kỹ thuật canh tác: Vệ sinh đồng ruộng tốt, luân canh cây trồng khác. Nhổ bỏ cây bệnh, chăm sóc bông kịp thời, luân xen canh, bón phân cân đối, gieo đúng thời vụ để cây khỏe mạnh,…
– Xử lý hạt giống bằng Gaucho 70WP với liều lượng 5g/1kg hạt bông.
– Phun trừ rệp cục bộ để tránh lây lan trong ruộng bông.
– Dùng giống ít bị nhiễm hay kháng rệp.
– Dùng các loại thuốc trừ rệp như đối với trừ rầy xanh.
Bệnh mốc trắng :
Tác nhân gây bệnh do nấm Ramulariopsis Gossypii gây ra.
Bệnh gây hại trên lá, tấn công từ lá già đến lá bánh tẻ. Cây bị bệnh nặng lá vàng và làm nụ, hoa, quả non bị rụng, quả chín ép, giảm năng suất.
Bệnh xâm nhiễm trong điều kiện lá có giọt nước, nhiệt độ từ 16-34oC, đặc biệt là vào cuối mùa mưa. Bệnh lây lan qua không khí, đất, nước tưới, giống,…
* Biện pháp phòng trừ:
– Biện pháp kỹ thuật canh tác: tiêu hủy tàn dư bông vụ trước, luân canh cây trồng khác, bón phân cân đối,…
– Dùng thuốc hóa học: nên phun phòng trước khi bệnh xuất hiện hay phun trừ bệnh khi xuất hiện đốm bệnh bằng một trong các loại thuốc sau :
+ Derosal 50SC (60WP) 1,0 – 1,5 lít kg/ha ( 1,2 kg/ha )
+ Topsin M70 WP 1,0 – 1,2 kg/ha .
+ Anvil 5 SC 1,0 – 1,5 lít/ha.
Bệnh đốm – cháy lá:
Bệnh xuất hiện trong mùa mưa, làm thối quả ở tầng dưới, làm giảm năng suất.
Tác nhân gây bệnh do nấm khi Rhizoctonia salani gây ra.
* Biện pháp phòng trừ:
– Vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng khác.
– Phun thuốc phòng bệnh
+ Thời kỳ cây con: Phun 1-2 lần vào lúc cây bông xòe hai lá mầm và khi cây bông được 10 ngày tuổi bằng các loại thuốc Monceren 250 SC liều lượng 0,4 – 0,6 lít/ha, Validacin 50EC liều lượng 0,5 lít/ha, Calidan 262.5 EW liều lượng 0,3 – 0,4 lít/ha.
+ Thời kỳ cây lớn: phun 1-2 lần khi bông bị hại bằng thuốc Moncerer 250 SC liều lượng 1-1,5 lít/ha; Anvil 5SC liều lượng 1-1,5 lít/ha.
Bệnh lở cổ rể:
Tác nhân gây bệnh do nấm và vi khuẩn như Rhizoctonia solani, pythium spp,…
Bệnh gây hại từ khi cây bông vừa nảy mầm đến giai đoạn 3-4 lá thật trong điều kiện nhiệt độ thấp và ẩm độ đất cao.
Triệu chứng là cây héo, ngọn rũ xuống. Cây bị bệnh rất dễ nhổ, vết bệnh ăn vòng quanh thân gần sát mặt đất, vết bệnh có màu mốc trắng, nâu hoặc đen.
* Biện pháp phòng trừ:
– Vệ sinh đồng ruộng, thu gom tàn dư cây trồng vụ trước.
– Cày bừa kỹ, san mặt ruộng cho bằng phẳng để đất thoáng và không đọng nước.
– Chỉ dùng hạt giống không bị bệnh. Không gieo hạt quá sâu, những vùng có bệnh phổ biến cần phải tăng lượng hạt giống gieo.
– Xử lý hạt giống bằng Rovral 50WP, liều lượng 3-5g/kg hạt hoặc Monceren 70WP với liều lượng 3-5g/kg hạt.
– Có thể phun thuốc sau khi bông mọc từ 1 đến 2 lần bằng Monceren 250 SC, liều lượng 0,4 – 0,6 lít/ha hay Monceren 70WP liều lượng 0,2kg/ha.
Nguồn: Hội nông dân Cần Thơ được kiểm duyệt bởi Farmtech VietNam.
